ธงชัย ความรู้เรื่องปืนผมมีจำกัด แต่ผมพอรู้ว่าไอ้ปืนพกที่มันดังปัง ๆ กับ ตึง ๆ ๆ มันต่างกัน
อ.ใจ คุณรู้ได้อย่างไร
ธงชัย เสียงมันก็รู้มันมาเป็นชุด
อ.ใจ เคยเรียน รด. ไหม
ธงชัย เคย แต่จะถามว่าเป็นปืนชนิดไหนผมไม่รู้ สมมุติอันหนึ่งเป็น automatic ผมรู้ว่ามันมาเป็นชุดเป็นอาวุธหนักขนาดที่ช่วงแรกเป็นเสียงปืนพก แต่กี่ มม. คือภาษาไทยคนไทยเขาเรียกปืน .22 เขาเรียกว่าปืนรังนกเพราะว่ามันไม่ค่อยหนัก แต่มันฆ่าคนได้แต่ภาษาผู้ขายนะ เราเรียกว่าปืนยิงนกตี 4 มันกลายเป็นอาวุธหนักมาเป็นระยะ แต่ก็ยังถึงช่วง
อ.ใจ ใครเป็นคนยิงปืน ผมไม่รู้
ธงชัย ผมไม่รู้ แต่มีคนมาบอกผม ไม่ใช่คนที่ประชุมมาจากเพื่อนที่เป็นหน่วยการ์ด บอกว่าช่วงประมาณตี 4 บอกว่ามีตำรวจ ที่ผมเข้าใจตลอด ฝ่ายที่ก่อกวนคือฝ่ายขวา ผมไม่คิดว่าเป็นตำรวจ การบอกว่าเป็นตำรวจ
อ.ใจ คนที่มาบอก ว่าเป็นตำรวจ ธงชัยเชื่อถือไหมแล้วเขาเห็นด้วยตาไหม
ธงชัย น่าเชื่อถือ เขาเห็นด้วยตาเขาบอก เขาตกใจ
อ.ใจ แล้วธงชัยตกใจไหมที่กำลังถูกปราบ
ธงชัย ตอนแรก ๆ ก็กลัว
อ.ใจ แล้วมีการประชุมไหม
ธงชัย ผมไม่ได้ประชุม ผมไม่รู้ข่าวว่ามีการประชุมพอเขามาบอกผมผมก็ตกใจ ผมก็ถาม ทำอะไรกันอยู่ ผมจึงรู้ว่ามีการประชุมซึ่งมันก็ไม่น่าประหลาด คือ ไม่มีการหยุดประชุมเพราะมีการประชุมอยู่ตลอดเวลา พอประชุมกันแล้ว subject คืออะไร ผมไม่รู้จริง ๆ ผมมีหน้าที่รอว่าจะเอาอย่างไร แต่ถามว่าผมคุยกับคนอื่นไหม ว่าเราจะถูกปราบแล้ว ถ้าผมจำไม่ผิดผมยังไม่ได้คุย แต่ผมคุยว่าอย่างนี้(เธอคน 2 คน) เชิดพี่ชายผมซึ่งผมว่าไม่พูดคนที่ร่วมรับผิดชอบเวทีมี 3 คนที่ร่วมรับผิดชอบ คือ ผมพี่ชายผม แล้วก็สมศักดิ์ ถ้าจำไม่ผิดเราคุยกันว่า คุมกันให้อยู่นะ อย่าให้โจมตำรวจเราเริ่มย้ำเพราะเรารู้ว่าคือตำรวจ ไม่โจมตีตำรวจเพราะนั่นคือปิดประตูตนเอง จบกันและเรากลัวที่ใครจะไปเห็นว่าตำรวจยิง แล้วเอามาพูดพยายามคุมให้อยู่โดย ย้ำว่าอย่าไปโจมตีตำรวจ
อ.ใจ โจมตีตำรวจ ด้วยอะไร
ธงชัย หมายความว่าพูดโจมตี พูดถึงการพูด ใช้อำนาจรัฐใครจะกล้าแตะ ไอ้ตอนเช้าไม่ปิดบังแล้ว ทุกคนรู้แล้วว่าตำรวจจริง ผมพูดเองแต่ถ้าช่วงนั้นช่วงที่เริ่มรู้ตำรวจ เรารีบบอกว่า อย่าโจมตีตำรวจเพราะเป็นการปิดทางลงตนเอง เราหวังว่าการเจรจานำไปสู่ผลอะไรสักอย่าง
อ.ใจ ช่วง 2 ยาม ตี 2 ตี 4 เนี่ย มวลชนทำอะไรอยู่ นอนอยู่หรือมีการปราศรัยบนเวที
ธงชัย มีการปราศรัยอยู่บนเวที แล้วเค้าจะนอน เค้าจะฟังก็แล้วแต่ มีละครมีดนตรีด้วย หลายช่วงๆจะเป็นดนตรีด้วย ช่วงดึกไม่มีอะไรก็จะเป็นดนตรี วงกรรมาชน และเกษตร เป็น 2 วง ถ้าไม่จำไม่ผิด
อ.ใจ แล้วเกิดอะไรขึ้นหลังจากนั้น
ธงชัย ขอวกไปการประชุมนิดหนึ่งมีคนไปบอกผมทีหลังเหตุการณ์ บอกว่าไหนจะสลายหลังตี 3 ด้วยความสัตว์จริง ผมไม่ได้รับไอ้ข้อตกลง หมายถึงว่าข้อตกลงว่าจะสลาย ไม่สลายหลังตี 3 และช่วงหลังตี 3 ว่าจะสลายตอนเช้า ผมไม่ได้รับอันนี้หลังจากยิงจนเริ่มจะแย่มีคนมาบอกว่าให้ค่อยเตรียมตัวสลายตอนเช้า แต่เค้ารอการสลายตอนนั้นเมื่อคุณถูกล้อมเรียบร้อยแล้วเนี่ย พูดง่าย ๆ วันหลังวันนั้นคิดว่าหลังตี 4 เพราะเราก็อยากสลายเหมือนกัน คุณถูกยิงคุณไม่อยากได้ไง หมายความว่า ถ้าจำไม่ผิด พูดง่าย ๆ จำได้ว่าต้องสลาย แต่วาการสลายนั้นจะถูก(ฟังไม่ออก) คืออยากจะรอผลการเจรจา ให้มีผลทางใด ทางหนึ่งก่อน อยากสลายโดยที่ไม่มีใครเจ็บตัว เพราะกลัวว่าคนสลาย โดยไม่มีคนคุ้มครอง หรือสลายกันเองจะทำให้เจ็บตัว นึกออกไหมฮะจะมีคนมาล้อมอยู่ยิงอยู่ เราต้องการให้รัฐบาลตกลงมาเจรจามาประจัน เท่าที่ผมเข้าใจ หมายถึงว่าจะสลายโดยไม่มีเงื่อนไข ผมไม่ได้ยินคำนั้นทั้งสิ้น ได้ยินแต่ว่าใจเย็น ๆ เราจะหาทางสลาย เค้ารอคนที่ไปเจรจากับรัฐบาลอยู่ ซึ่งสำหรับผมแค่นี้ Mixsent
อ.ใจ ที่ว่าใจเย็น ๆ รอเจรจารอสลายโดยไม่มีการเจ็บตัวพูดถึงช่วงตี 4
ธงชัย หมายความว่าอันนี้เป็นผลมาจากการประชุมตอนตี 3 หลังจากนั้นผมไม่รู้ ผมรู้ว่าผมได้แต่คุย
อ.ใจ คือที่ที่จำได้คือหลังตี 4 ที่มีปืนหนักลง
ธงชัย ผมเองก็มนุษย์ ๆ ไม่ใช่ผมอยากออกไปยิงกับเขาซะเมื่อไหร่
อ.ใจ คนส่วนใหญ่ก็ตั้งใจจะสลายแกนนำ
ธงชัย ผมไม่ได้ตามคนส่วนใหญ่ ผมเชื่อว่าเป็นอย่างนั้นเท่าที่ผมรู้มา วันนี้จึงบอกว่าไม่ให้ถามแบบทนายไง จัดเตรียมการสลายหรือยิงลงมติหรือยัง กับการคิดจะสลาย ลงมติจะสลายมีนัยที่ต่างกันไป บางครั้งผมไม่รู้จริงว่าจะเอานัยไหน หมายถึงนัยที่จะสลายแน่นอน ผมไม่รู้ผมไม่ได้จดด้วยซ้ำผมเข้าใจว่าเขาจะสลาย แต่สุดท้ายคุณต้องรอดูรัฐบาลด้วย แม้แต่ดนตรีก็ให้ความสำคัญกับการสลาย ที่แน่ ๆ ก็คือไม่มีความคิดจะสลายกลางดึกนั้น ไม่ใช่เพราะเหตุการณ์ถูกปราบ เพราะมันไม่อยู่ในหัวเลยว่าคุณจะสลายกลางดึก แล้วมีคนล้อมปราบมันไม่อยู่ในหัวเลย ในหัวคิดแต่เพียงว่าให้กลัวให้ตายยังไง ก็คิดว่ายังหวังเจรจาให้ได้แล้วเช้าจะออกไปวันได้โดยที่ไม่มีใครเจ็บตัว
อ.ใจ ตอนที่มีการยิงเห็นมาตอนประมาณตี 4 ด้วยอาวุธหนักมีคนบาดเจ็บไหม เท่าที่ทราบ / แล้วหลังตี 4
ธงชัย ผมไม่ได้ข่าวเลย / คุณคิดดูสิ คุณยิงมาคุณก็ติดหอประชุมคุมยิงเข้ามามากกว่านี้ไม่ได้ กับผมเอง ผมก็ไม่รู้ ผมไม่คิดว่าเขาจะฆ่ากันแต่ถามว่ามีเหตุทำให้ยิงกันมีคนกระเซ้าเย้าแหย่ผมไม่รู้เลย ผมไม่รู้ว่าเกิดอะไรขึ้นนอกหอประชุม ผมรู้แต่ว่าคนออกไปเขาก็ทำหน้าที่ เขาคนที่เขาออกไป เขาไม่ได้รับคำสั่งจากผม ผมคุมเวที แกนนำเป็นคนจัดการว่ามีใครบ้าง อะไรเช่นที่ผมได้ยินมา ให้คนออกจากบริเวณประเดี๋ยวจะเจ็บตัว เดี๋ยวเค้าบุกเข้ามาตรงนั้น ผมจำรายละเอียดไม่ได้ แต่หมายความว่าให้ส่วนกลางไปคอยดูแล
อ.ใจ ทีนี้ผมอยากจะถามคำถามเรื่อง นศ. คือ เห็นใจว่าไม่สามารถจะรู้ทั้งหมดได้แต่เท่าที่รู้ เท่าที่เดา เท่าที่ประเมิน นศ. มีปืน automatic ไหม / ปืนพก / ปืนกล
ธงชัย automatic อาวุธหนัก ปืนกล เท่าที่ผมรู้ไม่มี
อ.ใจ มีอาวุธ cabine ไหม ปืนยาว
ธงชัย ปืนยาวไม่มีพกลำบาก คุณถามชนิดที่ง่ายสิ เช่น ระเบิด
อ.ใจ แล้วระเบิดมีไหม / เยอะไหม
ธงชัย ผมมั่นใจว่ามี / แต่ไม่รู้จริง แล้วระเบิดที่มีระเบิดอะไร ระเบิดที่ทำเอง ที่ใคร ๆ ก็ทำได้ ระเบิดพลาสติกไม่เคยมีใครสอนให้ผมทำ
อ.ใจ แล้วรู้ได้ไงว่า นศ. มีระเบิดพลาสติกอยู่ในมือ
ธงชัย เพราะเช้าวันนั้นผมเห็นเขาใช้
อ.ใจ เช้าตอนกี่โมง
ธงชัย สายแล้วหละ หลังจากระเบิดพลีชีพถล่ม
อ.ใจ ก่อนหน้านั้น
ธงชัย ผมไม่เห็นจริง ๆ แต่หลังจากเห็นมาแล้ว OK
อ.ใจ เห็นอะไร
ธงชัย ระเบิดลงควันขาวลงหน้าตำรวจ OK ตำรวจทำหล่นมือเองผมก็ไม่รับรู้ด้วยนะ แต่ผมเห็นระเบิดควันขาวลงหน้าตำรวจ จะให้ผมเดาว่า บอกเราทำใช่ไหมฮะ แต่ถ้าจะทำให้ไกลกว่าตำรวจ ไอ้นั้นมันเป็น XX หรือ egr. ผมไม่รู้ แต่มันเป็นระเบิดแน่แต่ระเบิดอะไรผมไม่รู้
อ.ใจ เห็นคนขว้างไหม
ธงชัย ผมไม่เห็นคนขว้าง ผมไม่เห็น ผมไม่รู้ ต้องมีคนขว้าง
อ.ใจ แต่คุณไม่เห็นคนขว้าง
ธงชัย ถ้าคุณจะบอกว่าตำรวจ (ฟังไม่ชัด)
อ.ใจ ระเบิดที่ตกด้านหน้านายตำรวจ ขว้างมาจากข้างหลังไหม
ธงชัย ขออนุญาติไม่ตอบ คุณจะถามแบบทนาย ถามพยานคนหนึ่ง ที่ว่า space คือยังงี้ไม่มีประโยชน์ เพราะมันไม่ใช่ fact จะถามว่ามาจากข้างหลังตำรวจเหรอ
อ.ใจ คือ บางทีมันเกิดเหตุการณ์มันจะมีการขว้างกัน หลายฝ่ายได้ อาจจะไม่ใช่ตำรวจขว้าง แต่เท่าที่รู้คือไม่มีข้อมูลเท่าที่จะตอบ
ธงชัย ใช่ คุณไม่ถามคนอื่น ถ้าคุณจะแฟร์จริง คือ ไม่รับว่าผม assess ว่าผมเป็นคนขว้าง ท่าจะ assess ด้วย เป็นไปได้ที่พวกเราเป็นฝ่ายขว้าง
อ.ใจ นักศึกษา มีปืนไหม
ธงชัย ผมว่านักศึกษามีปืนมากกว่า 3 แต่ความจริงไม่รู้มีเท่าไหร่กับความรู้ผมเองเนี่ย ผมไม่ยุ่งกับหน่วยรักษาความปลอดภัย ผมมีเพื่อนที่ทำและโดยมารยาท ผมไม่ไปถามว่าเค้ามีเท่าไหร่
อ.ใจ เป็นปืนเล็ก ใส่กระเป๋าได้ กระเป๋ากางเกง
ธงชัย เป็นปืนพก ใส่กระเป๋ากางเกง ใส่ย่าม มีหลายขนาดชัด ไม่ใช่ปืนยิงนก ปืนยิงนกมี เอ่อ แต่ปืนที่โดนจับเนี่ยเป็นปืนที่ใหญ่กว่า หมายความว่า ขนาดเท่าปืนพกแต่ อนุภาพแรงกว่า มีมากกว่านั้นมีมากขนาดจะไปต่อกรกับตำรวจได้
อ.ใจ มีมากถึงร้อยไหม
ธงชัย ผมว่าไม่ ถึงผมไม่ได้ถาม มีมากขนาดผมตอบไม่ถึง คือสมัยก่อนเวลาเราออกไปไหน มีคนถามว่าเรา organize อาวุธหรือเปล่าผมคิดว่าเรา organize หน่อยรักษาความปลอดภัย เราไม่ได้ organize อาวุธหมายถึงว่า ตระเตรียมสะสมอาวุธไม่เคยรู้เรื่องนี้ เท่าที่ผมรู้ไม่มี แต่ถามว่าเมื่อคุณ organize หน่วยรักษาความปลอดภัยคุณพอรู้ไหม ว่าใครมีปืนอยู่กับตัว เค้ารู้ ผมเชื่อว่าเขารุ้ ถ้าเมื่อกี้เราพูดว่าระเบิดมีจริงผมว่าเค้ารู้ว่าใคร มีระเบิดแต่ผมไม่รู้ ถามว่าเท่าที่ประเมินกันดูเพราะเราไม่ได้ organize อาวุธเนี่ย เรา organize หน่วยรักษาความปลอดภัยหรือเรารู้ว่าใครพอมีปืน ปืนเหล่านั้น หมายความว่าคนที่พอมีกำลังหาซื้อมา และมีใจที่เป็นหน่วยรักษาความปลอดภัย นึกออกไหมครับพูดง่ายๆว่า ศูนย์นิสิตหรือแกนนำจัดหาปืนมา เพื่อให้พวกเขาใช้ ไม่เคยได้ยิน ไม่มีทาง ไม่มีอยู่ในหัว แต่ถามว่านอกจากหน่วยรักษาความปลอดภัย แล้วมีชายฉกรรจ์ ใจกล้าอยากจะมา ผมว่านี่คือที่บอก organize หน่วยรักษาความปลอดภัยที่บอกว่ามีอะไรอยู่บ้าง ถามว่ามีทั้งหมดเท่าไหร่ ผมไม่มีความรู้ ถามว่าถึงร้อยไหมไม่มีทาง
อ.ใจ ถึง 50 ไหม
ธงชัย ผมคิดว่าไม่น่าจะถึง แต่ตรงนี้ผมไม่แน่ใจ เพราะถามว่าถึง 20 ไหมเป็นไปได้
อ.ใจ นอกจากระเบิด ปืนพก มีอาวุธอื่นอีกไหม
ธงชัย ผมไม่รู้ว่ามีไม่เคยเห็น คือความรู้นี้เกิดจากที่หน่วยรักษาความปลอดภัยที่เขาเอาออกมาเช็ดมาทำความสะอาด เราก็เห็นอยู่ ไม่เห็นปืนขนาดอาวุธหนักไม่เคยเห็น
อ.ใจ ทีนี้ ตอนตี 4 มีอาวุธหนักยิงเข้ามา ใครบาดเจ็บเท่าที่ทราบมีการโต้ตอบมั๊ยตอนนั้นด้วยอาวุธ
ธงชัย เด็ดขาด อันนี้เป็นความรู้ร่วมกันไม่มีการโต้ตอบ อันนี้ผมตอบได้ชัดเจน เพราะมีการตกลงกัน ล่วงหน้าหระหว่างการชุมนุมว่าไม่มีการโต้ตอบได้ ใครออกนอกแถว หมายจะโต้ตอบเค้า ผมไม่รู้นะ แต่ถ้าถามผมจากเสียงเวทีผมจำได้ว่าไม่ได้ยิน แต่ถ้าได้ยินเสียงผมก็ไม่อาจแยกได้ว่ามี แต่ถามว่ามีการคุยกันมั๊ยว่าไม่โต้ตอบ มีการคุยกันกำชับกันนักกันหนา ว่าตราบใดที่ยิงเข้ามาแล้วไม่มีใครเดือดร้อน หรือบุกเข้ามาอย่าไปทำอะไร
อ.ใจ คือถ้ายังไม่บุกไม่ตอบโต้ แต่ถ้าบุก
ธงชัย นี่ไม่ใช่การพูดเล่น ๆ นะ เพราะไม่คิดว่าเขาบุก / ไม่ได้พูดเล่นๆนะเพราะไม่คิดว่าเขาบุก แต่นี่หมายถึงภาวะที่เขาล้อมไว้เฉยๆ อย่าไปทำอะไร มีไว้จะดีเผื่อมันจำเป็น เช่นสุดท้ายคุณมาไล่ยิง หน่วยรักษาความปลอดภัย เมื่อถึงเขาต้องการอาวุธไว้กับตัว เราก็ไม่ได้ห้ามหนิ! ก็อย่างที่บอกเราไม่ได้ organize อาวุธนี่ ในความหมายว่าเราจัดหาอาวุธให้เขา แต่ว่ามีการพูดกันว่าอย่ายิงเพราะใคร เสียการเมืองครับเพราะฉะนั้นเวลาใครบอกเราอยากจะยิงนักหนาไม่คิดหรือว่าคนสมัยนั้น สิ่งที่แคร์มากกว่าคือการแคร์การเสียการเมือง
อ.ใจ แล้วสถานการณ์เปลี่ยนตอน / ตี 5 ครึ่ง เกิดอะไร
ธงชัย ตี 5 ครึ่ง น. / ระเบิดลง
อ.ใจ ระเบิดอะไร คนมาบอก แต่ที่แน่คือระเบิดเสียงดังอีก ผมไม่มีความรู้เรื่องระเบิด แต่มีคนบอกว่าเป็น M79 ใช้เครื่อง motor ยิง ไอ้ที่เป็นเครื่องยิง คุณอย่าตอบแทนว่าเป็น motorized ผมไม่รู้ แต่มันเป็นปืน
อ.ใจ ธงชัยได้ยิน
ธงชัย ตกใจเพราะว่า ความรู้ รด. ความรู้พื้นฐานนี่คือเราตกใจเราไม่คิดหรอก ไม่ทันต้องคิดหรอก ระเบิด
อ.ใจ แล้วเวลาได้ยินวีดแล้วระบิดตกลงมาเนี่ย
ธงชัย พอหันไปเห็นก็นั่งดูมันระเบิด
อ.ใจ แล้วพอเห็นปุ๊บเนี่ยคิดว่าเป็นฝ่ายรัฐ หรือฝ่ายกระทิงแดงหรือแน่ใจว่าเป็นฝ่ายรัฐไปแล้ว
ธงชัย ผมไม่ได้แยกรัฐ รัฐนี่คิดว่าเป็นรัฐบาลหรือ รัฐบาลไม่อยู่ในหัว รัฐบาลอยู่ข้างเรา
อ.ใจ OK คนใส่เครื่องแบบ
ธงชัย เอ้อ ถามยังงี้สิ เมื่อกี้ฝ่ายรัฐในความหมายของคุณคืออะไร ฝ่ายรัฐคือคนใส่เครื่องแบบ บอกตามตรงนะผมไม่ได้คิด ผมรู้แล้วว่าตำรวจยิงเรา เข้าใจมากที่สุด
อ.ใจ คนที่ยิงคือคนที่ใส่เครื่องแบบ
ธงชัย ผมไม่รู้ ผมไม่รู้คุณอย่ายัดปากผม ผมยืนอยู่ในสนามจะให้ผมรู้ได้อย่างไร ไอ้ตอนที่เขาพังตั้งแต่ตี 4 แล้ว
อ.ใจ ตอนที่อาวุธนั้น ที่เสียงวีดลงมาบาดเจ็บไหม ตายไหม แล้วทางฝ่ายแกนนำ นศ.
ธงชัย ไม่รู้ ไม่มีแกนนำแล้ว ทุกคนวิ่งกันพล่าน
อ.ใจ คุมสถานการณ์ไม่ได้แล้ว
ธงชัย ไม่ใช่ คุมได้ แต่ว่าคุมได้แล้วทำอะไรได้หรือเปล่าไม่ได้คุมได้ คือมีคน 2-3 คนวิ่งมาช่วยผมที่เวที แต่เราช่วยอะไรไม่ได้คุณจะให้เราทำอะไร เค้าแค่มาบอกว่าเดี๋ยวสุธรรมจะมา นั้นเป็นครั้งแรกที่ผมรู้ว่าตัวที่บอกว่าเจรจา ยังไม่ออกจากตึก ผมนึกว่าออกไปแล้วตั้งแต่กลาง แต่นี่ยังไม่ออกไปเลย แล้วจึงมารู้และเข้าใจภายหลังว่าพยายามติดต่อแต่ติดต่อไม่ได้
อ.ใจ มีความพยายามที่จะติดต่อกับ
ธงชัย ตลอดเวลาตั้งแต่กลางดึก ผมมาเข้าใจที่หลัง ก็ตอนที่คนมาบอกว่า การประชุมตอนตี 3 นั้นคือมีความพยายามที่จะสลายไอ้นี่ต้องขอเคลียร์ใหม่นะ คนมักยัดปากตัวเองว่าตอนนั้นตัดสินใจแล้วว่าจะสลาย ผมไม่ได้ยินคำนี้เพราะอะไร เพราะแกนนำไม่ได้บอกว่าจะสลายแน่นอนแต่เค้าจะบอกว่าสลายแต่โดยเงื่อนไขของเราคือรัฐบาลคุ้มครองเราผมเข้าใจ ถ้าจำไม่ผิด ผมเบลอ ไม่มีความรู้หรือนี่เป็นความเข้าใจผม ว่าอย่างงั้นเพราะฉะนั้น เวลามีคนมายัดปากผม ตอนนั้นไม่ได้ตัดสินใจสลายสิ เนี่ยคุณไมให้โอกาสเลยว่าสลายหรือไม่สลายคุณไม่คิดหรือว่ามันมีตรงกลาง ที่คิดว่าจะสลายแต่ว่าเราต้องการความปลอดภัยการประกันความปลอดภัย จากรัฐบาล งั้นพอถามว่าแปลว่าคุณไม่คิดจะสลายใช่ไหม ผมก็ต้องบอกว่าไม่ใช่ ตกลงว่าสลายใช่ไหมผมก็ตอบไม่ได้ ตกลงให้ผมยัดปากว่าสลายตอน 7.00 โมงเช้า เค้ายังไม่ไปหารัฐบาลเลย และตอนนั้นถ้าสลายบอกตรง ๆ สายไปแล้ว ถึงแม้ว่าผมไม่มีความรู้เรื่องการล้อมปราบ แต่พอตำรวจเริ่มยิงเรามีสติสัมปชัญญะ ถึงจุดที่พอจะรู้ว่ามันไม่ปลอดภัยแล้ว ถึงตอนนั้นสลายไปจะถูกเขายิงโหม คิดไม่ออกว่าเขาจะยิงรูปไหน พอรู้อยู่ว่ามีหวังอยู่นะ แล้วเจรจาแล้วหาทางสลายแต่มันล้อมแล้วยิงสักพักอย่าไปต่อกรตอบโต้มัน ถึงตรงนั้นก็ยังไม่มีการตอบโต้ หมายถึงก่อนที่ระเบิดจะลง เพราะเราคิดหาทางที่จะออก จะออกเมื่อไหร่และมีมติเมื่อไหร่ ผมไม่รู้ ผมคิดอ่านและมีมติด้วยซ้ำว่าควรจะสลายกี่โมง ขึ้นอยู่กับการเจรจากับรัฐบาล ไม่ใช่ขึ้นอยู่กับความต้องการภาชนะ ต้องการประกันความปลอดภัย
อ.ใจ พอถึงตี 5 ครึ่ง มีการโต้ตอบไหม
ธงชัย ตี 5 ครึ่ง น. พอระเบิดลงเห็นคนนอนเป็นแพ แล้วก็มีคนมาบอกว่าตายเป็นสิบ บาดเจ็บจำนวนหนึ่ง ผมคิดว่าส่วนนำจะวิ่งมาบอกว่าสุธรรมจะทำอะไรแล้วก็ 2-3 คน ยืนอยู่กับผมตลอดหลังจากนั้นเพราะรู้ว่าทำอะไรไม่ได้ สุธรรมขึ้นแถลงแล้วถูกยิง ถูกยิงหรือเปล่าไม่รู้นะ หมายถึงเสียงปืนมันเข้ามาแรงมาก จนคนตกใจกลัวแล้วก็หมอบ ผมก็หมอบอยู่บนเวที ฟุบอยู่บนเวทีสักพักหนึ่ง แล้วก็พูดเหมือนอธิบายเหตุผลของการชุมนุม แล้วก็พูกว่าต้องการชุมนุมโดยสันติ หลังจากนั้นสิ่งที่แกนนำพยายามนำก็คือ พูดง่ายระเบิดมันลงกลางสนาม ให้คนเข้าไปอยู่ในตึกแทน และตรงนั้นเนี่ยสิ่งที่ต้องทำที่ผมรู้ละเอียดก็เพราะเขาบอกกับเราว่าให้เราคุมพูด อย่าพูดแม้แต่คำเดียวว่าเราคุมคนให้ไปอยู่ในอีก เพราะข้างนอกมองเข้ามาเห็นไม่ชัด ว่าวิ่งเข้าตึกเท่าไหร่ แต่โดยความเป็นจริง เขาอยู่ตรงที่พิพิธภัณฑ์เขาอาจจะเห็นเราแล้วก็ได้ แต่ความเชื่อคือ เค้ามองไม่เป็นเรา สิ่งที่เราคิดคือเรากลัวระเบิด เราคิดว่าถ้ามันยิงปืนพกอาวุธสงครามเป็น automatic อย่างเดียวที่เราแก้สำเร็จคือว่าเข้าตึกเท่านั้น แลกเมื่อมองย้อนกลับไปพวกเราก็รู้เรื่องอาวุธเรื่องสงครามเท่านี้ มีคนวิ่งมาบอกผมว่า อย่าพูดแม้แต่คำเดียวว่าคนย้าย ให้ไปอยู่ในตึกแล้ว ถ้ามันอยากยิงให้มันยิงลงสนามตรงที่ไม่มีคน เราก็พูดตามประสาเราว่าเราชุมนุมอย่างนี้อย่างนั้น
อ.ใจ แล้วมีความพยายามเจรจากับตำรวจ
ธงชัย ผมจำไม่แม่น เพราะตำรวจไม่ใช่คนยิง มีความพยายาม เจรจากับตำรวจที่ชื่อ ประยูร โกมารกุล ยศขณะนั้นผมจำไม่ได้ต่อมาเป็นนายพล ผมเป็นเทียนชัยอยู่ตรงนั้นสน. ชนะสงครามของให้เอาคนเจ็บออกไป
อ.ใจ ผมอ่านบทความอันหนึ่ง แต่จำไม่ได้แล้วแต่เป็นของตำรวจ ฝ่ายของเสนอว่า เขาขอร้องให้นศ. ออกแต่ นศ. ดื้อไม่ยอมออก
ธงชัย ถ้าเขาหมายความว่าให้ระงับการชุมนุมผมไม่รู้ แต่ผมไม่เคยเห็นตำรวจที่ไหนให้ผมออก แต่ถ้าหมายความว่า(ฟังไม่ออก) ยานเกาะพูดตลอดเวลาพูดว่าคุณต้องเลิกการชุมนุมนี่เขาพูดตลอดเวลา
อ.ใจ ทีนี้ก็หมายความว่าถ้าเขาไม่ให้รถแวนออกตี 5 ครึ่ง คนธรรมดาก็ออกไม่ได้ / แล้วมีการขอออกไหม
ธงชัย ช่วงนั้นออกไม่ได้ / ผมจำไม่ได้ว่าเขาห้ามไม่ให้ออกตั้งแต่ตอนไหนเพียงก่อนหน้านั้นมีคนมาดูว่าไม่ให้คนออกกลางดึก ตรงข้ามด้วยซ้ำไปพอเรารู้สถานการณ์ เราได้ยินข่าวคือ คนมาบอก แต่อันนี้จะมาจากฝ่ายไหนผมไม่รู้ ผมไม่รู้ด้วยซ้ำว่าใครมาบอก เอ่อเพราะฉะนั้นเขามาบอกเราไม่จำเป็นต้องพูดเพื่อขอให้คนอยู่นะ เพราะฉะนั้นก็คือเราจะมีการจัดชุมนุม แต่ถ้าหากใครเดินลุกออกไปอย่าตกใจ
อ.ใจ หลังจากตี 5 ครึ่ง เกิดอะไรขึ้นหลังจากนั้น ผมเล่าเท่าที่เห็นอันหนึ่งก็คือระเบิดหรือเผาป้อมยาม ตอนตี 4 ก็เป็นอาวุธหนัก เว้นสัก 10 นาทีหรือ(..)
ธงชัย เท่านั้นแหล่ก็รัวเป็นตับถึงตอนนั้นคุณจะได้ยินเป็นเสียงดืง ๆ เป็นตับไม่หยุดเลย ประมาณ 5 นาที 10 นาที ก็หยุดหายใจแป๊บหนึ่งแล้วก็ได้ยินเสียง แป๊ะ ๆ ๆ เฟรมหนึ่ง คุณจะได้ยินเสียงแบบนี้ผมไม่มีหลักฐานตกลงจะเป็นมวลชนผู้รักชาติร่วมวงยิงด้วย ก็เป็นไปได้ แต่ผมบอกสิ่งที่ผมเห็นอยู่ข้างหลัง พออาวุธหนักหยุดลง ก็มีเสียงแป๊ะ ๆ แล้วก็โดนอาวุธหนัก
อ.ใจ เท่าที่ทราบถึง ทุกวันนี้มีตำรวจบาดเจ็บหรือเปล่า / ซึ่งเขาว่าอย่างไร
ธงชัย ผมรู้จากรายงานอื่น / ตาย 2 บาดเจ็บ 1 ที่อยู่ในคำฟ้องของคดี .. ตายวันที่ 7 พูดง่ายมีตำรวจตาย 1 คน OK แค่บอกว่าพวกเรายิงเค้าก็แล้วแต่จะพูดกันแต่หมายความว่าตำรวจตายใช่ไหม มีตำรวจบาดเจ็บใช่ไหม ถามว่าพวกเรายิงตำรวจใช่ไหม เท่าที่รู้ผมไม่รู้แต่เป็นไปได้ ผมบอกด้วยซ้ำว่าตำรวจในคดีสล้างเป็นใคร จำไม่ได้แล้วใคร เค้ายังเยอะเท่าที่จำได้(ยังไม่ชัด) เป็นหน้าที่หอใหญ่…. อาวุธที่เขานำมา….นีก็เป็นการตีความ…..อาวุธที่แป๊ะ ๆ ที่ยิงตั้งนานเค้าเอามาจากไหน
อ.ใจ ตำรวจบุกเข้ามาตอนไหน
ธงชัย ผมจำไม่ได้ รู้แต่ว่าเท่าที่ผมสังเกตได้ ฟังไม่รู้เรื่อง ผมคิดว่าใช่หลังจากยิงช่วงท้าย ๆ
อ.ใจ แล้วพอตำรวจเข้ามาเกิดอะไร
ธงชัย ตำรวจเข้ามาทางด้านหอใหญ่ แล้วก็จึงหลบตามที่กำบังและก็คลานเข้ามา
อ.ใจ ตอนนั้นเสียงแป๊ะ ๆ หมดแล้ว เพระกระสุนหมด
ธงชัย ไม่รู้ เค้าคลานเข้ามาคลานเข้ามาถึงตีนหอใหญ่ได้ ผมอยู่ที่ตรงเวที ที่หอประชุมใหญ่มันมีมุม นี่เป็นหอประชุมใหญ่มันมีมุมมีต้นไม้อยู่ใช่ไหมฮ่ะ ตรงนี้เป็นทางรกตำรวจจากตรงสลางอื่นอยู่ ตรงนี้ อยู่ตรงเวทีผมเห็นคน ผมไม่สังเกตว่าเขาลุกยิงไหม ผมมาเห็นทีหลังว่าเขานอนตาย ผมเห็นบังเกอร์ที่เขาใช้ ตรงจุดผมยืนอยู่ผมเห็นตำรวจคลานมาจากหัวถนน หน้าตึกนิติ จากนี้ก็แค่ 10-20 ม. ก็เป็นคุกเข่าคือ ไม่ใช่หมอบคลานนะฮ่ะ ย่อง พอประมาณ ถึงตึก อมธ.
อ.ใจ กลัวยังยิงอยู่หรือเปล่า ใช้อาวุธแบบไหน แบบที่เป็นระเบิดหรือแค่ถือในมือ
ธงชัย ถือปืน คาบาย ส่วนใหญ่ยังตึกบัญชี
อ.ใจ ส่วนใหญ่ยิงไปเรื่อย ๆ / แล้วอะไรเกิดขึ้นต่อจากนั้น
ธงชัย ในสนามไม่มีคนหลังจากระเบิดลงไม่นาน ไม่ถึงครึ่งชั่วโมงก็ย้ายคนเข้า เวทีแล้วสุธรรมขึ้นพูดถ้าจำไม่ผิดนะ สุธรรมพูดอย่างคนที่อยู่ในตึก สุธรรมไป 6 โมงกว่า ผมอยู่บนเวทีไม่นานผมก็ย้ายลงมานั่งอยู่ข้างหลัง เครื่องเสียงอยู่อีกด้านหนึ่ง …..ใครมาพูดว่าได้ประกอบวีรกรรมทำนองทีว่า ได้พูดว่าอำนาจรัฐมัน…….มีใครอยากจะพูดผมก็จำไม่ได้ว่า ผมจำได้เด็ดขาดว่าผมพูดขอชีวิต สมเพชตัวเองว่ากลางดึกวิธีคุณดึงให้คนอยู่ คุณต้องปลุกเร้าให้คนสู้รบมีกำลังใจที่จะอยู่ ไม่ต้องไปด่าตำรวจ ให้คุณมีความเข้มแข็งฮึกเหิม แต่ตรงนั้นมันคือกราบขอให้เขาหยุดยิงใช้คำพูดที่อ้อนวอน
อ.ใจ = แล้วเขาหยุดยิงไหม
ธงชัย ไม่หยุดยิงหรอก ผมหวังว่าเขาจะได้ยินผมบ้างคือช่วงที่ยิงไม่หยุดห่า…..คือยังไม่ได้ยิน ผมก็พูดอยู่นั่นแหล่ะ แล้วก็มาถึงหน้าตึก อมร. แล้วก็ยืนยินไปเรื่อย ผมเข้ามาข้างหลัง คือตึกโดมตรงประตู ผมอยู่ตรงนี้แล้วตั้งเครื่องเสียง ลำโพงตัวเดียว ได้ยินแค่นี้ในธรรมศาสตร์ ส่วนมาก ผมพูดผิดเค้าบุกมาถึงถนนนิติ ถึงหน้านิติผมดูจากหน้าต่าง จากนั้นก็ลุกขึ้นเดินเฉยจนถึงตึก อมร.
อ.ใจ มีการโบกธงขาวบ้างไหม / แล้วหยุดยิงเมื่อไหร่
ธงชัย ผมไม่เห็น หลังจากผมออกจากธรรมศาสตร์ไปชั่วโมงหนึ่ง
อ.ใจ ออกไปโดยถูกจับ ลักไป แต่เขาก็ยังอยู่ตอนที่
ธงชัย ตอนที่ผมอยู่วัดมหาธาตุแล้วผมรู้สึกไม่ได้ยินเสียงปืน
อ.ใจ ตอนนั้นประมาณกี่โมง
ธงชัย จำไม่ได้ ตอนที่ ผมออกถ้าจำไม่ผิด 8 โมงกว่า แต่หมายความว่าหลังจากนั้นอีกไม่นานเท่าไหร่ จำไม่ได้
อ.ใจ ไอ้การที่ นศ. นอนคว่ำอยู่กลางสนามเนี่ย เกิดขึ้นหลังจากที่ธงชัยออกไปนานหรือยัง
ธงชัย นานเท่าไหร่ผมไม่รู้หลังจากออกไปแล้ว เมื่อผมออกไปสนามนั้นว่างเตรียมถล่มตึกบัญชี เพราะฉะนั้นการที่ ตชด. ถือปืนยิงอาวุธหนักเดินเข้ามานั้นผมไม่เห็นตำรวจที่เดินเข้ามามีอำนาจมากกว่าตำรวจกองปราบ สล้าง….
อ.ใจ รู้ได้ไงว่าสล้างเดินเข้ามา
ธงชัย สล้างเขาบอกว่าเขาเป็นคนควบคุม
อ.ใจ ไม่เห็นสล้างใช่ไหม
ธงชัย เห็นเป็นรูปในหนังสือพิมพ์ นำตำรวจบุกยิงเข้ามา
อ.ใจ ระหว่างวันที่ 4 ตุลาถึงวันที่ถูกจับเนี่ย คิดว่า นศ. ทำอะไรที่จะเป็นเหตุผลให้ตำรวจยิงเข้ามา และเข้ามาจับ
ธงชัย เขาบอกลบหลู่ เป็นเหตุผลเพียงพอแล้ว
อ.ใจ แล้วตอนที่ถูกจับวันที่เขาแจ้งจับข้อหาอะไร
ธงชัย เขาไม่ใช้ข้อหาอะไร จับ 3 วัน เขาเจอเขาจับผมแล้วผมนอนอยู่ที่ 8-9 โมง
อ.ใจ เวลาเขาเข้ามาเค้ารู้ว่าเป็นใคร
ธงชัย เค้าไม่รู้หมายความว่าตอนออกไปเขามาตามหา ธงชัยกับวิเชียร พี่ชายผมอยู่กับผมตลอด ผมไม่รู้เรื่องรู้ราวอะไรคิดอะไรไม่ออกแล้ว ขึ้นจากน้ำไปพี่ชายผมเป็นคนบอก บ้านผมอยู่ตรงนั้น ก่อนจะให้บ้านอื่น โดนจับหมด เอ่อวิ่งไปศูนย์พระเครื่องก็เก้ ๆ กัง ๆ ไปยืนร้องไห้อยู่รอบหนึ่ง ก็มีหลายคนนอกจากนั้นไปเคาะบ้าน เวลาขึ้นจากน้ำก็เอาปืนจี้ บังคับให้คุณถอดเสื้อแล้ววิ่งไปรวมกันอยู่ที่ วัดมหาธาตุ
* ที่เห็นอยู่ตลอดเวลาตอนที่เขามาเรียกหาธงชัย วิเชียรตอนนั้นผมก็ไม่คิดจะเงยหัว ไม่ว่าจะฉลาด ผมไม่รู้เรื่อง แต่ถึงไงก็ไม่คิดจะทำอย่างนั้น ผมได้ยินเสียงแต่ผมก็ไม่คิดทำอย่างนั้นไม่ได้คิดหลบอะไรทั้งสิน พี่ผมเอามือมากดผม พูดง่ายๆ ว่าอย่าโผล่หัวขึ้นไป เพราะฉะนั้นเขามายืนอยู่หน้าผม จนไปถึงบางเขนพอถึงบางเขนเนี่ยคนมันเยอะ เขาจึงเวียนตามตัว ปั๊มรายนิ้วมืออะไรอย่างเนี่ย ก็บังเอิญห้องผมเป็นห้องสุดท้าย เขาเวียนตามลูกศรจนห้องสุดท้ายเขาก็เจอผม 3 วันหลังจากนั้น พอมันเจอชื่อไอ้พวกตำรวจมันเรียงแถวเป็นตับเป็นพวกนายร้อย พลตำรวจตรีสินสมุทร มุกตา(เป็นประชากรไทย) สส. สินสมุทร เรียกคนมาสอบ เขาก็ไม่ทำอะไร แค่ถามชื่อเสียงเรียงนามแล้วก็แจ้งข้อหาบุกรุก ไม่มีการสอบสวน
อ.ใจ ถ้าดูภาพรวมของเหตุการณ์ 6 ตุลา คิดว่าอะไรทำให้ถึงจุดที่มีการใช้ความรุนแรง ใครมีส่วนในความคิดของธงชัย ใครมีส่วนก่อให้เกิดความรุนแรง
ธงชัย ในความคิดผม conspiracy คือ ในวังและทหารสายพรรคชาติไทย ในความคิดผมนะ ไม่มี fact ก็มาจากสถานการณ์ตอนนั้นกับความรู้สถานการณ์ตอนหลัง ทหารฝ่ายอื่นรู้แต่ไม่ทำ รู้แต่ไม่เห็นด้วย รู้แต่ทำเป็นเอาหูไปนาเอาตาไปไร่ รู้แต่ไม่สนใจ รู้แต่รอจังหวะ รู้แต่ร่วมมือเป็น Direx conpeaceer(Direct ????) แม้บอกทางฝ่ายพรรคชาติไทย แน่ ๆ อันนี้คือการวิเคราะห์ คนเห็นตรงกันชัด นี่คือการชี้นำ พวกฝ่ายพรรคชาติไทยคนนำคือ พันเอกฉลาด มือขวาฉลาดคือ สนั่น ขจรประศาสน์
อ.ใจ และถ้าเป็น fact รู้อะไรบ้าง / แล้ววิทยุยานเกาะ มีส่วนใหม่
ธงชัย รู้ไม่ดี / ก็อย่างที่พูดกัน คือ แม้อย่างที่เราพูดกันเมื่อกี้ แม้แต่การไปยืนตระโกนอยู่หน้าบ้าน
อ.ใจ พอๆ
ธงชัย 100! กำลังจะบอก พอ ๆ พอกันไหม ไม่พอคุณมีสถานีวิทยุอยู่ 200 สถานีด่าทุกวัน ข้างเรามี(ติดโทสเตอร์)รถติดลำโพงไป กระจายเสียงในการให้ข่าว ก็อาศัยบาง ๆ อยู่ที่ชุมนุม ยังพออยู่ได้ไหมก็ ถ้าถามว่าถ้านำให้อีกฝ่ายไม่เป็นมนุษย์น้อยลง โดยที่ทั้ง 2 ฝ่ายแต่ระดับต่างกัน แต่ที่เรานำให้เขาเป็นขุนศึกขุนนาง คุณคือศัตรูประชาชน เขาก็ทำให้คุณเป็นคอมมิวนิสต์ที่ทำให้คุณเป็นศัตรูของชาติศาสนา มันก็ Ponarice คือทำให้อีกข้างเป็นศัตรู กดความเป็นคนลงไป ตรงนี้เป็นตรงที่ผมคิดว่าให้ ยืนยันด้วยกฎหมายว่าเค้าผิดเราไม่ผิดเพราะไม่ได้ใช้อาวุธฆ่าเค้า ยืนยันด้วยกฎหมายด้วยการเมืองว่า อะไรเป็นสิ่งที่แสดงความคิดเห็นอย่างเป็นอิสระ ถูกต้องทั้งนั้นแต่ว่า คิดว่าเราเองก็มีส่วนเหมือนกัน
อ.ใจ ฝ่ายนิสิต นศ. ยุยงให้เวลาพูดด่า เวลาที่ พูดว่ายืนด่าหน้าบ้านคนพูดยุยงให้มีการฆ่าฟันไหม
ธงชัย แต่มีคำพูดที่มีสิทธิจะตีความ เราก็ประกาศศัตรูประชาชนโค่นล้มสังคมทราม อะไรพรรณนี้คุณจะตีความอย่างไร ถามกันแฟร์ ๆ ว่าในใจพวกเราคิดไหม
อ.ใจ แล้วอย่างวิทยุยานเกาะพูดยุยงให้ฆ่าไหม
ธงชัย เขาก็พูดเหมือนกัน คือกำจัดศัตรูของชาติศาสนาหมายความว่าเท่าที่ได้ยินมา ถามว่ายุยงให้ฆ่ากันจริง ๆ ไหม ถ้าจะพยายามแฟร์กับเขาที่สุดเราก็มีหลายเพลงที่แรงจริง ถ้าจะแฟร์กับเราความแรงของมันเป็นสัญลักษณ์ แต่หมายความว่าเป็นสัญลักษณ์ ที่มีแง่บวกกำจัดอะไรผมนึกเพลงไม่ออก มีสิทธิไหมที่เขาจะเข้าใจว่าเป็นความแรงเชิง Topical เชิงสัญลักษณ์ เป็นไปได้ คนมันพูดกันคนละภาษาเดียวกัน แต่วันนี้ต้องไปตามเค้า ถ้าถามว่าเราพูดแรง ๆ เชิงปฏิวัติของเราไปจี้หัวใคร ผู้มีอาวุธทั้งหลายให้แค้นให้ตายผมไม่เคยได้ยิน ตั้งกองล่าสังหารผมไม่เคยได้ยิน
อ.ใจ ตอนนี้ พ.ศ. 2543 คิดย้อนกลับไปความรุนแรงที่ใช้กับ นศ. นี้ในวันที่ 6 ตุลา นี้ช่วยกู้ชาติไทยไหม
ธงชัย ผมตอบไม่รู้ ความเห็นที่เกี่ยวกับเหตุการณ์จำนวนหนึ่ง
อ.ใจ มีอะไรอยากเพิ่มเติม
ธงชัย ผมมารู้ทีหลังเหตุการณ์ ประเภทมีคนพูดเล่าให้ฟังคนที่เขียนในหนังสือชื่อ ชวลิต แล้วก็แอบสั่งใต้ดิน แล้วก็ที่ทำหนังสือ แล้วก็ให้มีการเขียนเหตุการณ์ จะเอาใครที่ไหนหล่ะ ก็พวกเราในใต้ดิน OK ใครจะไปหาคนที่พอเขียนได้ผมไม่รู้ แล้วลักลอบส่งจดหมาย มาเยอะแยะพวกเราก็คุยกันตกลงกันให้ผมเขียน ชื่อชวลิต เพราะเชื่อว่าพี่ผมจะกลับมา ตอนนั้นมี………เค้าจะไม่กลับมาจนกว่าจะชนะการปฏิวัติ ถูกจับที่บางเขนอยู่กัน 10 เดือนถึงเค้าไม่……..เหตุผลที่เราไม่ใช่ชื่อคนที่เราไม่แน่ใจ ก็มีจดหมายอย่างไรหรืออย่างนี้นะ เราใช้ชื่อคนที่เรามั่นใจเราก็เลยเขียน ผมใช้ชื่อพี่ชายผม ข้อมูลมาจากไหน มาจากตั้งแต่วันเริ่มแรก
อ.ใจ ฉะนั้นเป็นข้อมูลจากหลายคน
ธงชัย ฉะนั้นผมไม่ได้เช็คข้อมูลว่าข้อมูลจริงเท็จ ผมมาอ่านทีหลังเหลือเชื่อ ความคิดเราตอนนั้น ไม่ได้คิดว่าจะชำระประวัติศาสตร์ โดยวิธีคิด วิธีเขียนก็ง่ายๆ เอามาประกอบ รวมทั้ง 10 กว่าคนที่เขียน ถามว่าใครเขียนบ้าง ผมจำไม่ได้ ผมจำได้ว่าใครพอจะคิดได้ว่าอันไหนเป็นหลักฐานที่ผมเป็นคนเขียน อ.ใจ คิดว่าสิ่งที่เขียนภายใต้ชื่อชวลิตเนี่ย ถ้าตอนนี้มอง มันน่าเชื่อถือ? (ภาษาอังกฤษเกินความจริง แต่ผมก็ไม่มีวิธีพิสูจน์)
อ.ใจ แต่พอมาประเมินภายหลัง รู้สึกมัน
ธงชัย คือ ผมจำรายละเอียดไม่ได้ ผมมานึกเหตุการณ์ว่าทำไม มี 2-3 ประเด็นที่ผมเป็นห่วง มันเป็นเรื่องเกี่ยวกับการถูกฆ่าผมไม่เห็นเกี่ยวกับเรื่องถูกแขวนคอ ช่วงระยะหนึ่งที่ผมออกไปได้ผมลืม ผมมารู้มาเห็นทีหลัง เป็นเพียงแค่คนที่อยู่หน้าหอใหญ่ถูกยิง แล้วก็ตึกบัญชี
อ.ใจ 6 ตุลา ถ้าเกิดพูดถึงสังคมไทย ปี 43 มีความสำคัญไหมหรือมันเป็นช่วงของประวัติศาสตร์ที่ไม่มีผลกระทบกับปัจจุบัน
ธงชัย อธิบายจากวิชิตชัย จริงๆแล้วไม่รู้ว่ามีอยู่จริงไหม (ฟังไม่ออกว่าพูดอะไร………)